Foto: Matija Krstić
U Dvorani Kulturnog centra Beograda je u utorak, 27. decembra 2022. godine, obeležena 63. godišnjica Filmskog centra Srbije. Godina koja se polako bliži kraju jedna od najuspešnijih godina u ovom veku kada je u pitanju srpski film. Srpski filmovi i manjinske koprodukcije bili su sastavni deo najvećih svetskih festivala: Berlina, Kana i Venecije, te Karlovih Vari, Toronta, Lokarna, Moskve, San Sebastijana i Amsterdama. Srpska publika i dalje voli i gleda domaće filmove u bioskopima, a tu su i drugi uspesi i postignuća.
Prisutnima se obratio Miroljub Vučković, iz sektora za međunarodnu saradnju, plasman i promociju, osvrnuvši se na jubilej i istorijat Instituta za film iz koga je proistekao FCS, nakon čega je direktor Filmskog centra, Gordan Matić, govorio o postignućima FCS-a u 2022. godini, o budžetu, konkursima, gledanosti domaćih filmova, uspesima naših autora na festivalima i međunarodnoj saradnji:
„Ukupni broj prijavljenih projekata u Filmskom centru Srbije je 584. Broj podržanih celovečernjih igranih filmova ove godine je 18, sa ukupno 534 miliona dinara. Broj podržanih dugometražnih dokumentarnih filmova je 16, sa ukupnom cifrom od 75.800.000 dinara. Bilo je 19 premijera celovečernjih igranih filmova u 2022. godini sa ukupno 741.943 gledaoca do 14. decembra. Najgledaniji domaći film sa gotovo 200.000 gledalaca je film Raše Andrića „Leto kada sam naučila da letim.
Cela kinematografija duguje veliku zahvalnost svim zaposlenima u Filmskom centru. Ti ljudi zaista daju sve od sebe, i rade najbolje što mogu u uslovima koje imamo, da naša kinematografija bude tamo gde jeste trenutno. Svi zaposleni u Filmskom centru su ljudi koji vole Filmski centar i daju sve od sebe da se filmovi stvore, i da imamo ono što se zove srpska kinematografija.
Filmski centar Srbije, kome nije osnovna delatnost izdavaštvo, ove godine je prodao preko 2.500 knjiga, što je apsolutni rekord u našoj istoriji. Balansiramo između domaćih i stranih autora i imamo veoma uspešnu distribuciju. Miroljub Stojanović je najzaslužniji za ovako dobru prodaju“.
Boban Stefanović, ispred Mreže kinoprikazivača Srbije, takođe se obratio skupu, a posle njega su na scenu izašli predstavnici Asocijacije filmskih festivala Srbije i proglasili godišnje pobednike u dve kategorije: najbolji srpski film i najbolja srpska manjinska koprodukcija.
AFIFS nagrada za najbolji srpski film 2022. godine pripala je „Strahinji Banoviću“ Stefana Aresnijevića, koji je povodom AFIFS nagrade rekao: „Puno mi znači ova nagrada. Naravno, to je nagrada za celu ekipu, koja je ostavila srce na terenu. Ekipu su činili ljudi iz pet različitih koprrodukcionih zemalja i svi smo zajedno pokušali da napravimo jednog savremenog Banović Strahinju. Razmišljajući o našem filmu i našem junaku, poželeo bih da svako od nas bar delom pronađe u sebi Banović Strahinju, kapacitet i način da razume druge, čak i ako su mu uradili nešto nažao. To je i poruka našeg filma“.
AFIFS nagrada za najbolji film srpske manjinske koprodukcije 2022 pripala je filmu „Stric“ reditelja Davida Kapca i Andrije Mardešića. U ime koproducentske kuće Sense Production nagradu je primila Marija Stojanović, koja je izjavila: „Sense produkciji je posebno zadovoljstvo da ostvaruje manjinske koprodukcije. Ta partnerstva su nam jako važna i imamo tendenciju da ih gajimo u budućnosti. Ova koprodukcija je bila interesantna po tome što je glavni glumac filma, Miki Manojlović, srpski glumac, a direktor fotografije je Miloš Aćimović, koji je i dobio AFIFS nagradu za najboljeg direktora fotografije“.
AKTIVNOSTI I USPESI FILMSKOG CENTRA U 2022. GODINI
KONKURSNA DELATNOST FILMSKOG CENTRA SRBIJE TOKOM 2022. GODINE
Tokom 2022. godina na konkusre FCS-a je prijavljeno 584 projekata. Podržano je 18 dugometražnih igranih filmova (ukupan iznos sredstava dodeljen za podršku proizvodnji dugometražnih igranih filmova bio je 534 milina dinara) i 16 dugometražnih dokumentarnih filmova filmova (ukupan iznos sredstava dodeljen za podršku proizvodnji dugometražnih dokumentarnih filmova bio je 75 miliona i 800 hiljada dinara).
IZDAVAČKA DELATNOST FILMSKOG CENTRA SRBIJE TOKOM 2022. GODINE
FCS je u 2022. objavio 8 knjiga, a među njima: „Priručnik za pisce scenarija“ Sida Filda, „Žan-Lik Godar: Permanentni revolucionar“ Berta Rebhandla, „Zabranjeni bez zabrane“ Milana Nikodijevića, „Stenli Kjubrik: Između slikarstva i filma“ (drugo, dopunjeno i korigovano izdanje) Dijane Metlić, „Možda se nađe mesto i za ovo“ – peti tom sabranih dela Branka Vučićevića, „Uhvati mačku“ Blejka Snajdera… Tokom 2022. godine ukupno je prodato 2.570 primeraka knjiga obajvljenih u izdanju FCS-a.
GLEDANOST SRPSKOG FILMA U 2022. GODINI
U 2022. bioskopsku premijeru je imalo 19 dugometražnih igranih filmova, a domaći filmovi su imali ukupnu gledanost od 741.943 gledalaca. Najgledaniji domaći film u 2022. godini je „Leto kada sam naučila da letim“ Radivoja Raše Andrića (192.833 gledalaca), a sjanu gledanost je imao i film „Zlatni dečko“ Ognjena Jankovića (167.846 gledalaca). Između 50 i 100 hiljada gledalaca imali su filmovi: „Komedija na tri sprata“, „Vera“, „Sveta Petka: Prst u pustinji“ i „Ala je lep ovaj svet“.
USPESI SRPSKOG FILMA NA MEĐUNARODNIM FESTIVALIMA TOKOM 2022. GODINE
Na 72. Berlinskom međunarodnom filmskom festivalu je u februaru prikazan film „Heroji radničke klase“ Miloša Pušića (program „Panorama“), kao i manjinska srpska koprodukcija „Poslevode“ Daneta Komljena (program „Forum“). Na 75. Kanskom filmskom festivalu učestvovala srpska manjinska koprodukcija „Brana“ libanskog reditelja Alija Šerija, i to u programu „Petnaest dana autora“.
Film „Da li ste videli ovu ženu?” rediteljskog dvojca Dušana Zorića i Matije Gluščevića imao je svetsku premijeru na 79. Filmskom festivalu u Veneciji, u okviru zvaničnog takmičarskog programa „Nedelje kritike“; montažerki ovog filma, Olgi Košarić, tom prilikom je pripala specijalna nagrada festivala u okviru ove selekcije, a koja se dodeljuje umetnicima do 40 godina.
Na 44. Moskovskom filmskom festivalu svetske premijere su imala dva srpska dugometražna filma: „Usekovanje“, debitantski film Siniše Cvetića (prikazan je u okviru glavnog takmičarskog programa, osvojio priznanje „Sveti Đorđe“ za najboljeg reditelja i nagradu publike) i „Sveta Petka – Krst u pustinji“ reditelja Hadži-Aleksandra Đurovića (prikazan je u okviru programa „Oko sveta za osam dana“).
Na 56. Međunarodnom filmskom festivalu u Karlovim Varima, u novom takmičarskom programu „Proxima“, prikazani su srpski dokumentarni film „Još jedno proleće“ Mladena Kovačevića, kao i sprska manjinska koprodukcija „Stric“ hrvatskih reditelja Andrije Mardešića i Davida Kapca, u kojoj glavnu ulogu tumači proslavljeni Predrag Miki Manojlović i koja je nagrađena specijalnim prizanjem, dok su „Heroji radničke klase“ bili u Karlovim Varima deo programa „Horizonti“.
Hibridni dugometražni film „Kristina“ u režiji Nikole Spasića, imao je svetsku premijeru u julu, i to u okviru takmičarske selekcije 33. Međunarodnog filmskog festiva FID u Marseju, tom prilikom osvojivši nagradu za najbolji prvi film.
Jednosatno ostvarenje „Bez“ autora Luke Papića je na 51. Međunarodnom festivalu dokumentarnog filma Visions du Réel osvojilo Nagradu žirija za najbolji film u Međunarodnom takmčarskom programu srednjemetražnih i kratkometražnih ostvarenja.
U julu su na 69. Pulskom filmskom festivalu nagrađeni „Leto kad sam naučila da letim” osvojilo je dve nagrade – nagradu publike u „Međunarodnom programu“ (sa prosečnom ocenom 4,87) i „Zlatnu arenu“ za najbolji hrvatski doprinos u manjinskoj koprodukciji za glumicu Snježanu Sinovčić Šiškov; isto toliko „Zlatnih arena“ osvojila je i manjinska srpska koprodukcija, film „Stric“ („Zlatna arena” za najbolji scenario u „Hrvatskom programu“ za Mardešića i Kapca, kao i „Zlatna arena“ za kostimografiju za Anu Savić Gecan).
Na 75. filmskom festivalu u Lokarnu, u avgustu su prikazani kratki filmovi „O novcu i sreći“ Ane Nedeljković i Nikole Majdaka mlađeg i „Lopte“ Gorane Jovanović, oba u takmičarskom programu „Leopradi budućnosti“, dok je u prateći program „Locarno Kids” uvršten film „Leto kada sam naučila da letim” Radivoja Andrića (pre toga već nagađen u Švedskoj i Italiji).
U takmičarske selekcije 28. Sarajevskog filmskog festivala, u avgustu ove godine, uvršeteni su srpski filmovi: dugometražni dokumentarni „Još jedno proleće“ Mladena Kovačevića i „Muzej revolucije“ Srđana Keče (Kečin film je, ističemo, osvojio „Srce Sarajeva” za najbolji dokumentarni film); kratkometražni animirani film „O novacu i sreći” Ane Nedeljkovića i Nikole Majdaka mlađeg, kao i studentski „Čekaj me ovde“ Alekse Borkovića. U Sarajevu su prikazane i manjinske srpske koprodukcije: celovečernji igrani film „Jahači“ Dominika Menceja, dokumentarni film „Lepota zveri“ Ane Ester Nemeš i kratki „Banija“ Nebojše Slijepčevića. Na zatvaranju je upriličnena svetska premijera srpske manjinske koprodukcije „Praznik rada“ bosansko-hercegovačkog reditelja Pjera Žalice.
Svetska premijera hrvatsko-srpska koprodukcija „Garbura“, film scenariste i reditelja Josipa Žuvana, u kojem jednu od glavnih uloga tumači Ljubomir Bandović, premijerno je prikazan u programu „Novi reditelji“ prestižnog španskog festivala A kategorije u San Sebastijanu.
U programu „TIFF Docs“, u okviru 47. Međunarodnog filmskog festivala u Torontu, jednog od najprestižnijih festivala na svetu i najrelevantnijeg festivala na tlu Severne Amerike, 10. septembra je svetsku premijeru imao film „Ciné-guerrillas: The Scenes From the Labudović Reels“, novo dokumentarno ostvarenje višestruko nagrađivane srpske rediteljke Mile Turajlić. U Torontu je, u okviru programa „Otkrića“, prikazana drama „Sneg i medved”, manjinska srpska koprodukcija. Natanak ovog debitantskog dugometražnom filmu turske scenaristkinje i rediteljke Selcen Ergun podržao je Filmski centar Srbije.
Ovogodišnji, 35. međunarodni festival dokumentarnog filma IDFA, najprestižniji festivala tog tipa u Evropi, održan je od 9. do 20. novembra u Amsterdamu, a u festivalskim selekcijama prikazana su dva srpska filma i predstavljen jedan u nastajanju, sva tri podržana sredstvima Filmskog centra Srbije. Novi film Mile Turajlić, „Non-Aligned: Scenes from the Labudović Reels“ imao je svetsku premijeru u međunarodnom takmičarskom programu, dok je film „Prizvan i pozvan“ Luke Papiće i Srđe Vuče imao svetsku premijeru u takmičarskom programu „Envision“. Među učesnicima programa „IDFA Academy” našla se i srpska dokumentaristkinja Maja Novaković, autorka zapaženog i širom sveta višestruko nagrađivanog kratkog dokumentarnog ostvarenja „A sad se spušta veče“, koja je u Amsterdamu predstavila projekat svog novog filma naslovljenog „Ko će pokucati na vrata mog doma“.
Među trideset filmova koji su se ove godine takmičili za nagrade Evropske filmske akademije (EFA) našla se u jedna većinska produkcija iz našeg regiona, većinski sprska koprodikcija „Strahinja Banović” Stefana Arsenijevića, film koji je nastao uz podršku Filmskog centra Srbije.
PLANOVI FILMSKOG CENTRA U 2023. GODINI
BUDŽET I KONKURSNI PLANOVI FILMSKOG CENTRA SRBIJE ZA 2023. GODINU
Ukupan budžet Filmskog centra Srbije za 2023. godinu iznosi 1.226.356.000 dinara. U 2023. godini biće raspisano 22 konkursa, sa ukupnim budžetoma za konkurse po svim kategorijama u iznosu od 1.038.000.000 dinara.
SRPSKI FILM U 2023. GODINI
Na obežežavanju godišnjice Filmskog centa Srbije, prikazani su po prvi put javno inserti iz filmova: „Munje: Opet“ Radivoja Raše Andrića (produkcija: Yodi Movie Craftsman), „Žal“ Koste Đorđevića (Kinematofrafska kuća), „Pukotina u ledu“ Maje Miloš (Baš čelik), „Heroji Halijarda“ Radoša Bajića (Contrast Studios), „Među bogovima“ Vuka Ršumovića (Baboon Production), „Pored tebe“ Stevana Filipovića (Hypnopolis), „Za danas toliko“ Marka Đorđević (Altertise), „Bauk“ Gorana Radovanovića (NAMA FILM), „Vožnja biciklom sa Zolijem Turčinom“ Sabolča Tolnaija (Atalanta), „Senoviti Mediteran“ Ivana Jovića (Terirem Production), „Izolacija“ Marka Backovića (Viktorija film), „Čuvari formule“ Dragana Bjelogrlića (Cobra film) i „Videoteka“ Luke Bursaća (Mashina & Zec).