Mr Aleksandar Ćuković, je pisac i politikolog, autor knjiga ,,Sporedni poredak“, ,,Omča“ i ,,Konture horizonta“. Objavljuje stručne i naučne radove iz oblasti političkih nauka u relevantnim časopisima u regionu. Ćuković za ,,Prozaonline“ govori o kulturi čitanja i odnosu prema knjizi danas…
(Razgovor za „Prozaonline“ vodio B. Nikolić)
- Svojim knjigama, ali i tekstovima konstantno problematizujete pojedine bitne odnose u književnosti i društvu. Gdje je, po Vašem mišljenju, čitalac danas? Kakav je njegov položaj?
- Govoreći o današnjem čitaocu, najprije moramo imati u vidu kulturu čitanja uopšte, najšire posmatrano. Istinski, pravi čitalac više nije glavna ,,faca“ u savremenom društvu, skrajnut je sa mjesta koje bi mu s pravom trebalo pripadati. On je uklonjen i sa svih onih pozicija koje se tiču same knjige, što je apsurdno, jer savremena knjiga nije namijenjena čitaocu, već kupcu, čitaočevom imitatoru. Dakle, čitaoca je zamijenio imitator.
- Kako se boriti protiv toga?
- Problem je u tome što se na mjestima gdje bi čitaoci trebali da se stvaraju, a mi znamo koja su, to ne čini. Kampanje za promociju čitanja mahom su u korist čitavog konglomerata koji, ustvari, zaobilazi istinskog čitaoca, pa tako bivaju smiješne i sem medijskog, reklamnog odjeka, ostaju apsolutno bez efekta. Sve se niveliše ka onoj Bredberijevskoj distopiji u kojoj su poželjne prečice, okeani nebitnih informacija, mora nebitnih odgovora koji su barijera pitanjima… Nema se vremena za mišljenje, sve je u brzini, a brzina u svemu, Viriliov koncept dromologije. Brzina se otjelotvoruje u prečicima, u slici, fotografiji, kliku, ikonici, kratkom rezu, reklami, sve je ,,minut, dva“. ,,Čuvari spokoja ljudskog uma“ u Bredberijevom ,,Farenhajtu 451“ bili su vatrogasci koji su spaljivanjem knjiga štitili takvo stanje, a danas se, kako Čomski primjećuje, oni nalaze za katedrama, na čelu biblioteka, izdavačkih kuća, i što je najgore sve više među nazovi piscima. U takvim uslovima, koji poručuju da je sreća ne misliti, kultura čitanja mjeri se prema imitatoru, a ne čitaocu.
- Jedna od prečica koje pominjete jeste i slika, fotografija…
- Primat slike, u odnosu na diskurs i čitanje, a sve povodom ere slike, a ne ere riječi koju, evo, već uveliko ,,trošimo“, ne da mi da pretrčim preko jedne zanimljive sekvence iz stripa ,,Magični vjetar“, legendarne italijanske izdavačke kuće ,,Serđo Boneli“. Naime, lik po imenu Vili Ričards, poznat pod nadimkom Po zbog neodoljive fizičke sličnosti sa slavnim američkim pjesnikom, predstavljen je kako stoji zagledan u velikoformatni fotografski aparat (koji je istaknut u prvi plan sekvence) iznad kog se, svojstveno stripu, u oblaku nalaze riječi koje Po izgovara: ,,Ova oprema nema budućnosti. Što se više bude širila civilizacija, više će ljudi htjeti čitati… Slike služe za nepismene!“. Sada se samo prebacite u našu stvarnost. Ima li slika budućnost i ko se danas smatra nepismenim?
- Kako Vam izgleda savremena crnogorska književna scena kojoj pripadate?
- Iskreno se nadam da će se generacija novih, kvalitetnih pisaca i kritičara koja iz dana u dan osvaja ,,polje za megdan“, biti snažna da prevaziđe i odbaci sve podjele koje nijesu zdrave, a znamo, mnogo ih je.
- Pored zbirke priča i jednog romana, priredili ste i jednu knjigu intervjua u kojima često provlačite pitanje relacije pisac-vlast, pisac-ideologija…
- Moglo bi se reći da je taj odnos lakmus papir za sam položaj i značaj književnosti za jedno društvo, za potentnost jedne književne scene uopšte. Upravo na osnovu tog odnosa može se zaključiti da je knjiga danas izgubila moć koju je ranije imala. Književnost, svakako mora biti subverzivna u odnosu na svaki autoritet, mora ga konstantno preispitivati. Ipak, vlast više nije zainteresovana za književnost kao nekada, što je, opet, jedan važan pokazatelj te relacije.
- Stara je izreka da se krađa knjige ne računa u krađu…
- U vremenu kada je sve manje onih koji se knjizi istinski obraduju i kao poklonu, oni koji ih kradu dođu kao jedini lopovi koji nam mogu služiti za primjer.
- Na čemu trenutno radite?
- Trenutno dovršavam esej o eri (ne)čitanja, čiju smo srž samo takli ovim razgovorom. Uglavnom, trenutno razmišljam o nekim koautorskim projektima za koje se nadam da će biti realizovani.